Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh có phải nộp thuế không? 10 điều cần biết

Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh có phải nộp thuế không? Đây là câu hỏi mà rất nhiều người kinh doanh nhỏ lẻ, kinh doanh online hay những cá nhân bán hàng tự do đặt ra. Mặc dù không đăng ký giấy phép, nhưng liệu việc kinh doanh không chính thức có đồng nghĩa với việc không phải thực hiện nghĩa vụ thuế? Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết và đầy đủ nhất về vấn đề này, giúp bạn hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật hiện hành và tránh được những rủi ro không đáng có.

Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh là gì?

Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ thế nào là hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh. Đây là các hoạt động kinh doanh của cá nhân, nhóm cá nhân, hoặc hộ gia đình nhưng chưa thực hiện thủ tục đăng ký kinh doanh tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Các hình thức kinh doanh này rất đa dạng, từ bán hàng qua mạng xã hội (Facebook, Instagram, TikTok), kinh doanh tự phát tại nhà, đến các tiểu thương buôn bán nhỏ lẻ tại các chợ tạm, chợ dân sinh mà không có giấy phép. Mặc dù hoạt động không chính thức, nhưng họ vẫn phát sinh doanh thu và lợi nhuận từ các hoạt động này.

Để làm rõ hơn, chúng ta hãy tìm hiểu một số ví dụ về kinh doanh không chính thức:

+ Bán hàng online: Một cá nhân làm bánh tại nhà và bán qua Facebook cá nhân, các group, hoặc livestream trên TikTok.

+ Kinh doanh nhỏ lẻ: Một người bán xôi, phở trên vỉa hè hoặc mở một quán nước giải khát nhỏ ngay tại nhà mà không có giấy phép.

+ Cung cấp dịch vụ: Một thợ chụp ảnh tự do, một cá nhân thiết kế website, hoặc một người dạy thêm tại nhà mà không đăng ký thành lập doanh nghiệp hay hộ kinh doanh.

Điểm chung của những hoạt động này là không có tên riêng, không có con dấu, và không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh do cơ quan nhà nước cấp.

Quy định của pháp luật Việt Nam về nghĩa vụ thuế

Theo nguyên tắc cơ bản của pháp luật về thuế, mọi tổ chức, cá nhân có hoạt động sản xuất, kinh doanh phát sinh thu nhập đều có nghĩa vụ nộp thuế. Cụ thể, tại Điều 2, Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 quy định: “Người nộp thuế là tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật”.

Điều này có nghĩa là, việc một hoạt động kinh doanh có đăng ký kinh doanh hay không không phải là căn cứ để xác định nghĩa vụ thuế. Căn cứ để tính thuế là doanh thu và lợi nhuận phát sinh từ hoạt động kinh doanh đó. Do đó, cho dù bạn là một cá nhân kinh doanh không có đăng ký kinh doanh hay một hộ kinh doanh đã đăng ký, nếu phát sinh thu nhập, bạn vẫn phải nộp thuế.

Các loại thuế mà hộ kinh doanh phải nộp

Một hộ kinh doanh, kể cả khi không đăng ký kinh doanh, có thể phải nộp các loại thuế sau:

+ Thuế giá trị gia tăng (VAT): Đây là loại thuế gián thu, tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

+ Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Đây là thuế trực thu, đánh vào thu nhập của cá nhân, bao gồm cả thu nhập từ hoạt động kinh doanh.

+ Thuế môn bài: Đây là khoản thuế cố định hàng năm, nhưng với các cá nhân, hộ gia đình kinh doanh không có giấy phép, việc nộp thuế môn bài sẽ không được áp dụng một cách chính thức, tuy nhiên khi bị phát hiện và truy thu thuế, cơ quan thuế vẫn có thể yêu cầu nộp khoản thuế này.

Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh có phải nộp thuế không? và câu trả lời chính xác

Có. Đây là câu trả lời khẳng định và không có ngoại lệ. Dù bạn kinh doanh lớn hay nhỏ, dù bạn có đăng ký kinh doanh hay không, nếu bạn có phát sinh thu nhập từ hoạt động kinh doanh, bạn đều phải nộp thuế theo quy định của pháp luật.

Cơ quan thuế có quyền và trách nhiệm kiểm tra, xác định doanh thu và truy thu thuế đối với các hoạt động kinh doanh không đăng ký. Nhiều trường hợp, cá nhân bán hàng online bị truy thu thuế với số tiền lên tới hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng. Đây là lời cảnh tỉnh cho những người nghĩ rằng kinh doanh không đăng ký thì sẽ không phải nộp thuế.

Mức phạt và hệ quả khi không nộp thuế

Khi bị cơ quan thuế phát hiện và xác định có hành vi trốn thuế, hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh sẽ phải đối mặt với các hệ quả nghiêm trọng, bao gồm:

+Truy thu toàn bộ số thuế còn thiếu: Cơ quan thuế sẽ tính toán lại toàn bộ doanh thu và truy thu số thuế phải nộp trong quá khứ.

+Phạt hành chính: Mức phạt có thể lên đến 3 lần số thuế trốn, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.

+Phạt chậm nộp: Ngoài số thuế phải nộp và tiền phạt, người vi phạm còn phải nộp thêm tiền chậm nộp thuế.

+Xử lý hình sự: Trong trường hợp trốn thuế với số tiền lớn, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Các trường hợp hộ kinh doanh không phải nộp thuế (miễn thuế)

Mặc dù quy định chung là mọi hoạt động kinh doanh đều phải nộp thuế, nhưng vẫn có một số trường hợp hộ kinh doanh không phải nộp thuế hoặc được miễn, giảm thuế.

Theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm sẽ được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn được miễn hoàn toàn mọi nghĩa vụ. Bạn vẫn phải tuân thủ các quy định về hóa đơn, chứng từ và kê khai thuế theo yêu cầu của cơ quan thuế.

Ngoài ra, một số hoạt động kinh doanh đặc thù cũng có thể được miễn, giảm thuế theo các chính sách của Nhà nước nhằm khuyến khích phát triển kinh tế. Tuy nhiên, các chính sách này thường được ban hành theo từng thời kỳ và có điều kiện cụ thể.

Vì sao cơ quan thuế dễ dàng phát hiện hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh?

Nhiều người lầm tưởng rằng việc kinh doanh online hay kinh doanh tự phát là “vô hình” và cơ quan thuế không thể kiểm soát. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc xác định doanh thu của các hoạt động kinh doanh này trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.

Kết nối với các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội

Cơ quan thuế đã và đang phối hợp chặt chẽ với các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, và thậm chí cả các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok để thu thập dữ liệu về doanh thu của các cá nhân, hộ kinh doanh. Các thông tin về tài khoản ngân hàng nhận tiền, số lượng đơn hàng, giá trị giao dịch đều có thể được truy xuất.

Thanh toán điện tử và ngân hàng

Hầu hết các giao dịch kinh doanh hiện nay đều được thực hiện qua tài khoản ngân hàng. Cơ quan thuế có thể yêu cầu các ngân hàng cung cấp thông tin về các tài khoản có giao dịch đáng ngờ, đặc biệt là các tài khoản nhận số tiền lớn và thường xuyên. Kinh doanh online không đăng ký có bị truy thu thuế không? Câu trả lời là có, và các giao dịch qua tài khoản ngân hàng chính là bằng chứng xác thực nhất.

Sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data)

Cơ quan thuế sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu lớn để tổng hợp và xử lý thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, từ đó xác định các đối tượng có hoạt động kinh doanh nhưng chưa kê khai và nộp thuế.

Lợi ích khi đăng ký kinh doanh và nộp thuế đầy đủ

Thay vì lách luật và chịu rủi ro bị truy thu, phạt, việc đăng ký kinh doanh hợp pháp và tuân thủ nghĩa vụ thuế sẽ mang lại nhiều lợi ích cho bạn:

+Uy tín và tin cậy: Việc có giấy phép kinh doanh giúp bạn xây dựng lòng tin với khách hàng, đối tác.

+Tiếp cận các nguồn vốn: Bạn có thể dễ dàng vay vốn ngân hàng, tiếp cận các chương trình hỗ trợ của chính phủ dành cho doanh nghiệp và hộ kinh doanh.

+Mở rộng quy mô: Khi hoạt động hợp pháp, bạn có thể thuê mặt bằng, tuyển dụng nhân viên, và mở rộng quy mô kinh doanh một cách dễ dàng.

+Hạn chế rủi ro pháp lý: Việc tuân thủ pháp luật giúp bạn tránh được các rủi ro bị xử phạt, truy thu thuế.

Hướng dẫn các bước đơn giản để đăng ký kinh doanh hợp pháp

Nếu bạn muốn kinh doanh một cách an toàn và bền vững, việc đăng ký kinh doanh hộ gia đình là một lựa chọn sáng suốt. Dưới đây là các bước cơ bản:

+Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ. Hồ sơ gồm có: Đơn đề nghị đăng ký hộ kinh doanh, bản sao hợp lệ chứng minh nhân dân/thẻ căn cước công dân của chủ hộ kinh doanh, và các giấy tờ liên quan khác (nếu có).

+Bước 2: Nộp hồ sơ tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện.

+Bước 3: Nhận kết quả. Thông thường, sau 3-5 ngày làm việc, bạn sẽ nhận được Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh.

Sau khi có Giấy chứng nhận, bạn cần thực hiện các nghĩa vụ thuế, bao gồm đăng ký mã số thuế và kê khai, nộp thuế định kỳ theo quy định.

Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh có phải nộp thuế môn bài không?

Đây là một câu hỏi ngách nhưng rất quan trọng. Theo quy định tại Nghị định 139/2016/NĐ-CP và Nghị định 22/2020/NĐ-CP, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm được miễn lệ phí môn bài.

Tuy nhiên, đối với các trường hợp kinh doanh không chính thức, việc nộp lệ phí môn bài thường không được thực hiện một cách tự nguyện. Khi bị cơ quan thuế phát hiện và truy thu, bên cạnh việc truy thu các loại thuế chính, cơ quan thuế cũng có thể yêu cầu nộp lệ phí môn bài và tiền phạt chậm nộp. Do đó, tốt nhất bạn nên đăng ký kinh doanh để được hưởng các ưu đãi thuế và tránh rủi ro pháp lý.

Cá nhân kinh doanh online có phải nộp thuế không?

Cá nhân kinh doanh online có phải nộp thuế không? Về cơ bản, câu trả lời cũng tương tự như với hộ kinh doanh. Nếu doanh thu từ hoạt động kinh doanh online của bạn vượt quá 100 triệu đồng/năm, bạn có nghĩa vụ phải nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân.

Hiện nay, việc quản lý thuế đối với kinh doanh online ngày càng chặt chẽ. Các cá nhân, tổ chức có doanh thu cao từ việc bán hàng trên các nền tảng số, các mạng xã hội đều đang được đưa vào tầm ngắm của cơ quan thuế.

Cách tính thuế cho hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh

Khi bị truy thu thuế, cơ quan thuế sẽ dựa trên các chứng từ, dữ liệu giao dịch để xác định doanh thu. Sau đó, họ sẽ áp dụng phương pháp tính thuế khoán hoặc phương pháp tính thuế theo doanh thu thực tế.

+Phương pháp tính thuế khoán: Cơ quan thuế sẽ ấn định mức doanh thu và mức thuế phải nộp dựa trên kinh nghiệm và thông tin thu thập được về loại hình kinh doanh của bạn.

+Phương pháp tính thuế theo doanh thu thực tế: Dựa trên các giao dịch ngân hàng, hóa đơn, chứng từ, cơ quan thuế sẽ xác định chính xác doanh thu và áp dụng mức thuế suất phù hợp.

Công thức tính thuế:

+Số thuế GTGT phải nộp = Doanh thu tính thuế GTGT x Tỷ lệ % thuế GTGT

+Số thuế TNCN phải nộp = Doanh thu tính thuế TNCN x Tỷ lệ % thuế TNCN

Tỷ lệ % thuế GTGT và TNCN thường là 1% đối với hoạt động phân phối, cung cấp hàng hóa; 5% đối với dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu; 2% đối với sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa.

Ví dụ: Một cá nhân kinh doanh online có tổng doanh thu từ việc bán hàng trong năm 2024 là 500 triệu đồng.

Doanh thu vượt ngưỡng 100 triệu đồng nên phải nộp thuế.

Giả sử tỷ lệ % thuế GTGT là 1% và TNCN là 0.5% (áp dụng cho trường hợp bán hàng qua mạng xã hội).

Thuế GTGT phải nộp = (500 triệu – 100 triệu) x 1% = 4 triệu đồng.

Thuế TNCN phải nộp = (500 triệu – 100 triệu) x 0.5% = 2 triệu đồng.

Tổng số thuế phải nộp là 6 triệu đồng. Nếu không nộp, bạn sẽ bị phạt và truy thu toàn bộ số tiền này.

5+ lỗi sai thường gặp khi kinh doanh không đăng ký

+Nghĩ rằng không có đăng ký kinh doanh thì không bị kiểm soát: Đây là một suy nghĩ sai lầm nghiêm trọng trong bối cảnh công nghệ số hiện nay.

+Sử dụng tài khoản cá nhân để kinh doanh: Hầu hết các giao dịch kinh doanh đều được thực hiện qua tài khoản cá nhân, khiến cơ quan thuế dễ dàng truy vết.

+Không lưu giữ hóa đơn, chứng từ: Khi bị truy thu, bạn sẽ không có bằng chứng để chứng minh doanh thu thực tế, dẫn đến việc bị ấn định thuế ở mức cao hơn.

+Không nắm rõ luật thuế: Không hiểu rõ các quy định về thuế dẫn đến việc kinh doanh không đúng pháp luật.

+Chỉ tập trung vào bán hàng mà bỏ qua khía cạnh pháp lý: Đây là sai lầm lớn nhất khiến nhiều cá nhân, hộ kinh doanh phải đối mặt với rủi ro pháp lý và tài chính.

Lời khuyên cho bạn

Để kinh doanh một cách an toàn và bền vững, bạn nên:

+Đăng ký kinh doanh: Nếu doanh thu của bạn có tiềm năng vượt 100 triệu đồng/năm, hãy chủ động đăng ký hộ kinh doanh để hoạt động hợp pháp.

+Kê khai và nộp thuế đầy đủ: Tuân thủ nghĩa vụ thuế là cách tốt nhất để tránh rủi ro.

+Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu bạn không rõ về các quy định thuế, hãy tìm đến các chuyên gia kế toán, luật sư để được tư vấn.

Hộ kinh doanh không đăng ký kinh doanh có phải nộp thuế không? Câu trả lời đã quá rõ ràng. Hãy kinh doanh một cách thông minh, tuân thủ pháp luật để phát triển bền vững và lâu dài.

Bài viết cùng chủ đề